در تمامی کشورهای جهان از آمریکای شمالی تا اقیانوسیه، آسیا و خاورمیانه کارکنان و متخصصان صنایع نفت و گاز حقوق‌های بین‌المللی دریافت می‌کنند و به‌طور میانگین تمامی شرکت‌های بزرگ نفت و گاز همچون شل، توتال، انی، شورون، کنکوفیلیپس تا اینپکس ژاپن، پتروناس مالزی و آرامکو عربستان برای حفظ نیروهای متخصص علاوه بر پرداخت حقوق‌های چندین میلیون دلاری، آخرین امکانات رفاهی را در اختیار این افراد قرار می‌دهند.

 

به عبارت دیگر، رقابت شرکت‌های بزرگ جهان صرفا علاوه بر توسعه میادین نفت و گاز، جذب سرمایه گذار، در جذب نخبگان نفت و گاز هم با یکدیگر رقابت می‌کنند و در این بین کشورهایی همچون ایران، عراق، ونزوئلا و برخی از کشورهای آفریقایی بیش از سایر کشورهای نفت و گازخیز جهان در معرض مهاجرت کارشناسان و نخبگان قرار دارند.

 

پیگیری از وزارت نفت نشان می دهد، ظاهرا شرکت پتروناس مالزی از ابتدای سال 2013 میلادی با استخدام دلالان هندی و تماس‌های گسترده با کارشناسان صنایع بالادستی نفت و گاز ایران و ارائه پیشنهادهای خیره کننده حقوق ماهانه چندین هزار دلاری و امکانات رفاهی قصد استخدام این افراد متخصص را دارد.

 

این در حالی است که اسفند ماه سال گذشته با رسانه‌ای شدن تلاش شرکت قطر پترولیوم برای جذب متخصصان نفتی شاغل در پارس جنوبی و به دنبال آن برگزاری مصاحبه‌ای حضوری برای متخصصان انتخاب شده در دوبی و ترکیه که در نهایت منجر به خروج برخی از این کارشناسان نفتی زبده از کشور شد، توجه مسئولان و دست اندرکاران به این خطر بزرگ بیش از پیش جلب شد.

 

اما قوانین دست و پاگیر در جهت تصویب بسته‌های تشویقی رفاهی و بهبود وضعیت حقوق و دستمزد شاغلان، تاکنون منجر به اقدام عملی در جهت حفظ، صیانت و نگهداشت از مهمترین سرمایه در صنعت نفت کشور نشده است.

 

از سوی دیگر باید به این موضوع توجه کرد که هر چند ایران به دلیل داشتن جمعیت بالای نخبه یک دانشگاه برای تربیت کارشناس برای صنایع نفت و گاز جهان است اما تربیت و آموزش هر یک از این نخبگان هزینه‌هایی را به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند که برخی از شرکت‌های خارجی، این کارشناسان را در مراحل ثمره‌دهی جذب و استخدام می‌کنند.

 

جزئیات "شکار نخبگان" در صنایع نفت و گاز

 

منصور معظمی با بیان اینکه "شکار نخبگان" در سطح صنایع نفت و گاز جهان امری رایج و طبیعی است، گفت: هر شرکت و یا کشور نفت و گازخیر سعی دارد، با اتخاذ بهترین پیشنهادی مالی و رفاهی متخصصان خود را حفظ و نگهداری کند.

 

معاون اسبق منابع انسانی وزارت نفت در دولت نهم با تاکید بر اینکه به طور مرسوم ارائه پیشنهادهای خیره کننده مالی، بهبود شرایط کاری و افزایش سطح خدمات عمومی و رضایت شغلی در کاهش مهاجرت در صنعت نفت و گاز هر کشوری تاثیر گذار است، تصریح کرد: با این وجود تا درصدی ریزش کارکنان در صنایع نفت و گاز هر کشوری طبیعی و عادی است. 

 

دلایل مهاجرت نخبگان نفتی

 

این کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی در پاسخ به پرسش درباره مهاجرت از صنعت نفت ایران همزمان با افزایش قیمت دلار، بیان کرد: در تمامی شرکت‌های بین‌المللی حقوق کارکنان به‌صورت دلاری پرداخت می‌شود که اختلاف ارزش دلار و تومان در داخل کشور در مهاجرت کارشناسان نخبه از صنعت نفت تاثیر گذار بوده است.

 

وی با یادآوری اینکه تا چند سال گذشته یک کارشناس فوق تخصص زمین شناسی، اکتشاف و یا حفاری در ایران ماهانه معادل 3 تا چهار هزار دلار حقوق را به تومان دریافت می کرد، اظهار داشت: در همین ایام در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس معادل 6 تا 7 هزار دلار حقوق ماهانه پرداخت می کردند.

 

این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه در این شرایط کارشناسان و نخبگان صنعت نفت تمایلی کمی به دلیل نوع زندگی در کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا خارج کشور برای مهاجرت داشتند، اظهارداشت: اما هم اکنون حقوق ماهانه این کارشناس معادل 3 تا 4 میلیون تومان ثابت مانده است اما حقوق شرکت‌های خارجی 2 تا 3 برابر به دلیل نوسان قیمت دلار افزایش یافته است.

 

معاون سابق منابع انسانی وزارت نفت با یادآوری اینکه با احتساب نرخ دلار مبادله ای هم اکنون حقوق هفت هزار دلاری یک شرکت خارجی معادل 17 تا 20 میلیون تومان است که این اختلاف در افزایش مهاجرت تاثیر گذار است.

 

معظمی از افزایش فشار کار در صنعت نفت و گاز کشور هم به عنوان یکی دیگر از دلایل مهاجرت از این صنایع مادر یاد کرد و افزود: با این وجود هنوز بسیاری از کارشناسان علاقه دارند که با وجود تمامی شرایط سخت و حقوق پایین در صنعت نفت به کار خود ادامه دهند.

 

این کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی با بیان اینکه در یک شرایط رقابتی که تلاش برای صید نخبگان بالا گرفته، ما هم باید امتیاز به کارشناسان متخصص خود بدهیم، اظهار داشت: مجموعه وزارت نفت منطبق با بازارهای بین‌المللی باید حقوق و دستمرد به کارکنان خود پرداخت کند.

 

ماجرای مهاجرت‌های 3 ساله از نفت ایران

 

علیرضا میرمحمدصادقی معاون سابق منابع انسانی وزارت نفت در دولت دهم هم تاکید بر اینکه باید نیاز کارکنان متخصص صنعت نفت برآورده شود، گفت: در کنار حقوق و مزایا، متخصصان و کارکنان باید از امنیت شغلی بالایی برخوردار باشند.

 

وی با اعلام اینکه تدوین بسته های رفاهی برای کارکنان صنعت نفت صرفا پاسخگوی این طیف متخصص کشور نیست، تصریح کرد: برخی از کارشناسان هم صرفا و به صورت کوتاه مدت به خارج کشور مهاجرت می کنند.

 

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه این دسته از کارکنان برای دو تا سه سال جذب یکی از شرکت‌های بین‌المللی نفت و گاز می‌شوند، بیان کرد: پس از کسب تجربه دوباره این دسته از متخصصان به صنعت نفت باز می‌گردند.

 

میرمحمد صادقی با یادآوری اینکه بیشترین نرخ مهاجرت در 5 سال نخست جذب در صنعت نفت ایران گزارش شده است، بیان کرد: هم اکنون نرخ مهاجرت و ریزش کارکنان در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور حدود 8 درصد است.

 

حقوق متخصصان را با دلار مبادله‌ای پرداخت کنیم

 

سیدمهدی حسینی قائم مقام اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با بیان اینکه در حال حاضر یک شرکت بین المللی برای یک متخصص ماهانه علاوه بر امکانات رفاهی 10 تا 15 هزار دلار حقوق پرداخت می کند، تاکید کرد: با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، این مهاجرت ها شتاب گرفته است.

 

این کارشناس اقتصاد انرژی با اعلام اینکه مسئولان وزارت نفت برای توقف این مهاجرت کارکنان نخبه باید چاره اندیشی کنند، بیان کرد: هر چند در داخل کشور حقوق 30 میلیون تومانی برای یک کارشناس توجیه ندارد اما باید توجه کرد با خروج یک کارشناس متخصص به همین میزان توسعه لوکوموتیو اقتصادی کشور هم تحت تاثیر قرار می گیرد.

 

حسینی با ارایه پیشنهاید به شرکت ملی نفت ایران خواستار پرداخت حقوق کارکنان متخصص صنعت نفت مطابق با دلار مبادله ای شد و خاطرنشان کرد: با این وجود برای بلندمدت هم باید چاره اندیشی کرد.

 

اقدامات وزارت نفت برای حفظ  نخبه‌ها

 

کریم سلحشور معاون توسعه منابع انسانی و مدیریت وزارت نفت درباره مهمترین برنامه های وزارت نفت برای حفظ نخبه ها و جلوگیری از مهاجرت آنها، گفت: طرح جامع خدمات پشتیبانی، رفاهی و تسهیلاتی در مناطق عملیاتی اجرایی می شود.

 

وی با اعلام اینکه بر اساس برنامه زمان‌بندی قرار است در گام نخست بهبود وضع موجود و درگام بعد عبور از وضع موجود به وضع مطلوب بر مبنای سکونت کارکنان مناطق عملیاتی به همراه خانواده آنها در دستور کار قرار دارد، اظهار داشت: همچنین بهبود شرایط کار اقماری هم مورد توجه قرار گرفته است.

 

این مقام مسئول در تشریح راهکارهای برون رفت از این چالش‌ اظهار داشت: به کارگیری نیروی‌های بومی، کاهش سن بازنشستگی به دلیل وجود فرسودگی‌های بالای شغلی و بازنگری در حقوق و مزایا از جمله این راهکارها است.

 

به گفته وی تعداد مجوزهایی که برای کار به صورت اقماری داده می‌شود، رفته رفته کاهش می‌یابد و شرکت‌ها موظف به تامین امکانات رفاهی برای کارکنان و خانواده‌های آن‌ها در مناطق عملیاتی می‌شوند.

 

معاون وزیر نفت در امور منابع انسانی و مدیریت با تاکید بر ضرورت بازبینی و بررسی فعالیت های اقماری در صنعت نفت گفت: فعالیت های اقماری تا آنجا که ممکن است باید به سمت استقرار پیش برود.

 

سلحشور با تاکید بر ضرورت نگهداشت نیروی انسانی در صنعت نفت بیان کرد: در مشاغل با شرایط کاری سخت و خاص، ضروری است به این نکته توجه بیشتری شود و با اجرایی شدن بسته خدمات رفاهی کارکنان صنعت نفت، بخش مهمی از نیازهای رفاهی و مادی کارکنان تامین خواهد شد.

 

وی حفظ سلامتی جسمی و روحی کارکنان و خانواده های صنعت نفت را یکی از اولویت‌های مهم این صنعت اعلام کرد و افزود: خدمات رفاهی و بهداشت و درمان کارکنان صنعت نفت باید متناسب با نیازهای کارکنان ارتقا یابد، زیرا محدوده فعالیت صنعت نفت با توجه به ظرفیت های منابع هیدروکربوری مشخص می شود و نیروهای شاغل در این صنعت نیز در سراسر کشور پراکنده هستند.